Misbruik van omstandigheden en bedrog; SPA vernietigbaar?

Uit een uitspraak van het Gerechtshof Arnhem-Leeuwarden volgt dat vernietiging van een koopovereenkomst van aandelen (‘Share Purchase Agreement’, afgekort: “SPA”) wegens misbruik van omstandigheden en/of bedreiging niet snel zal worden gehonoreerd. Daarbij geldt dat de economische dwangpositie waarin de ene partij zich bevindt en de nadeligheid voor de overeenkomst als gevolg daarvan, in zijn algemeen nog geen misbruik van omstandigheden oplevert. Daarnaast wordt in deze uitspraak duidelijk dat een CEO van een grote onderneming zich (zakelijk gezien) niet te snel bedreigd zal mogen voelen..

Share Purchase Agreement

Waar ging het geschil tussen de aandeelhouders over? Tussen partijen (Savcor en Ahlstrom) bestaat een omvangrijke voorgeschiedenis. Beiden zijn van origine Finse partijen en hebben in een eerder stadium gezamenlijk geïnvesteerd in beursgenoteerd Fins bedrijf.
Savcor heeft in 2012 alle aandelen gekocht in AC Invest B.V. van Ahlstrom. Op basis van de tussen partijen gesloten koopovereenkomst van aandelen diende Savcor EUR 300.000,- te betalen. De restant koopsom werd omgezet in een lening. Op basis daarvan diende Savcor het geleende bedrag in vijf gelijke termijnen terug te betalen volgens het schema dat was opgenomen in de ‘Vendor Note’. Bij de eerste termijnbetaling gaat het al mis voor Savcor. Ahlstrom sommeert Savcor om tot betaling van het termijnbedrag over te gaan. Zij blijft hier echter mee in gebreke, op grond waarvan Ahlstrom de volledige lening en (boete)rente opeist.
Ahlstrom dagvaardt vervolgens Savcor en vordert betaling van de lening en rente op grond van de tussen partijen gesloten SPA en Vendor Note. Savcor stelt dat de SPA dient te worden vernietigd omdat deze tot stand is gekomen onder invloed van bedreiging dan wel misbruik van omstandigheden.

Bedreiging en vernietiging van de overeenkomst

Savcor heeft gesteld dat de SPA als gevolg van dwang, uitgeoefend door een bestuurder van Ahlstrom, tot stand is gekomen. Deze dwang bestond eruit dat de bestuurder van Ahlstom tijdens een bespreking tegen de bestuurder van Savcor zou hebben gezegd dat hij er persoonlijk voor zou zorgen dat Safcor nimmer enige financiering bij enige investeringsmaatschappij (in Finland) zou kunnen krijgen. Savcor is van mening dat deze uitlating als onrechtmatig dient te worden aangemerkt. Ahlstrohm betwist met haar advocaat dat haar bestuurder zich op deze wijze zou hebben uitgelaten.

Misbruik van omstandigheden bij het sluiten van een overeenkomst

Daarnaast stelt Savcor dat Ahlstrom misbruik heeft gemaakt van de economische noodsituatie waarin Savcor verkeerde. Daarbij heeft Savcor erkend dat het verkeren in een economische dwangpositie alleen niet voldoende is om te kunnen spreken van misbruik van economische omstandigheden. Zij is evenwel van mening dat de volgende bijzondere omstandigheden de conclusie rechtvaardigen dat er sprake van misbruik is:

• De aard van de relatie: er bestond sinds 1,5 jaar een investeringsrelatie
• Kennis over de financiële positie van Savcor
• Kennis van de druk op CEO’s van Savcor die al een jaar met liquiditeitsproblemen kampte
• De beoogde koopsom: de koopsom die voldaan moest worden was hoger dan de liquiditeit van Savcor gedurende de investeringsrelatie
• Afhankelijkheid: Savcor was afhankelijk van Ahlstrom nu zij haar (indirecte) schuldenaar was.De rechtbank heeft het beroep van Savcor van de advocaat in eerste aanleg verworpen en wijst de vordering van Ahlstrom tot nakoming van de SPA en Vendor Note toe. Savcor gaat in hoger beroep.

Hof oordeelt dat er geen misbruik van omstandigheden en/of bedrog is

Het hof overweegt dat de uitlating van de bestuurder van Savcor als onrechtmatig zou kunnen worden aangemerkt. De vraag is echter of dit dreigement, indien dit zo zijn geuit, zodanig is dat de bestuurder van Savcor als redelijk oordelend mens daardoor kon worden beïnvloed.

De positie van CEO

Het hof neemt daarbij in aanmerking dat de vermeende uitlating is gedaan in het kader van een zakelijke bespreking tussen twee CEO’s over de beëindiging van de samenwerking in een vennootschap. Beiden staan aan het hoofd van wereldwijd opererende ondernemingen. Iemand van de statuur van bestuurder van Savcor dient niet te snel van zijn stuk te raken door mededelingen die in het kader van (kennelijk stevige) zakelijke onderhandelingen worden gedaan. Het hof oordeelt dat niet aannemelijk is dat dit als een reëel dreigement diende te worden opgevat in die zin dat hij meende dat de bestuurder van Ahlstrom daaraan uitvoering zou geven en dat de invloed van Ahlstrom zo ver rijkt dat iedere investeerder in Finland louter op zijn gezag – en derhalve zonder daarover zelfstandig enige eigen afweging te maken – zou besluiten af te zien van het doen van een eventuele investering in Savcor.

Economische dwangpositie en overeenkomst

Ook het beroep dat er sprake zou zijn van misbruik van omstandigheden wordt door het hof afgewezen. Savcor heeft aangevoerd dat zij de SPA niet zou zijn aangegaan als zij niet in bovengenoemde omstandigheden had verkeerd omdat de SPA nadelig voor haar is, maar zij heeft niet gesteld dat Ahlstrom zich bij het aangaan van de SPA een onevenredig, niet-gerechtvaardigd voordeel heeft bedongen, dat wil zeggen een voordeel waarop zij, in het licht van de rechten die zij als lening verstrekker en pandhouder had, in redelijkheid geen aanspraak kon maken. Het hof is van oordeel dat Savcor aldus onvoldoende heeft onderbouwd dat Ahlstrom de haar toekomende bevoegdheden en rechten – het handhaven van de lening en de aankondiging zo nodig over te gaan tot verkoop van de aandelen en uitoefening van haar pandrecht – heeft misbruikt.

Advocaat ondernemingsrecht geeft advies over vernietiging van een overeenkomst

Deze uitspraak van het Gerechtshof laat zien dat dat de economische dwangpositie waarin een partij zich bevindt en de nadeligheid voor de overeenkomst als gevolg daarvan, in zijn algemeen nog geen misbruik van omstandigheden oplevert. Ook mag van een CEO worden verwacht dat hij zich staande houdt in (harde) zakelijke besprekingen en zich niet al te snel bedreigd dient te voelen. Mocht u advisering en/of juridische bijstand verlangen in een overnameproces, neem dan vrijblijvend contact op met Blenheim Advocaten.